Η ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΑΣΦΑΛΙΣΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ: Η ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΤΟΥ ΙΚΑ

ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ - ΚΕΝΤΡΟ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗΣ ΚΑΤΑΡΤΙΣΗΣ ΓΕΣΕ


ΠΕΡΙΟΔΙΚΑ > Η ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΑΣΦΑΛΙΣΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ: Η ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΤΟΥ ΙΚΑ

0 Θεσμός της κοινωνικής ασφάλισης κατά τη διάρκεια των τελευταίων ετών βρίσκεται στο επίκεντρο σοβαρών αμφισβητήσεων εξαιτίας των οικονομικών προβλημάτων που διακρίνουν, από πρώτη άποψη, τη λειτουργία της. Τα προβλήματα αυτά εντοπίζονται κατά κύριο λόγο στην ύπαρξη των χρηματοοικονομικών ελλειμμάτων και συνακόλουθα στην παρεμπόδιση της οικονομικής ανάπτυξης από τη λειτουργία και ανάπτυξη αυτού του θεσμού.

Η επιχειρηματολογία της αμφισβήτησης που αναπτύσσεται για τον θεσμό της κοινωνικής ασφάλισης είναι διττή. Αφενός μεν η κρίση της κοινωνικής ασφάλισης ερμηνεύεται ως κρίση καθαρά διαχειριστική, η οποία σε περίοδο ύφεσης επαυξάνει τα οικονομικά προβλήματα και αφετέρου η ίδια η φύση της κοινωνικής ασφάλισης θεωρείται ότι παρεμποδίζει την οικονομική ανάπτυξη της χώρας. Με αφετηρία αυτή την επιχειρηματολογία η λύση η οποία προωθείται εστιάζεται στην ενίσχυση της ιδιωτικής κερδοσκοπικής ασφάλισης σε βάρος της κοινωνικής ασφάλισης. Έτσι, εάν το πεδίο της κοινωνικής ασφάλισης περιοριστεί στο ελάχιστο σύμφωνα με την προαναφερόμενη αντίληψη, τότε θα επιλυθεί το διαχειριστικό πρόβλημα και θα «ελαφρυνθεί» το δημοσιονομικό έλλειμμα της χώρας. Ταυτόχρονα θα δημιουργηθούν οι προϋποθέσεις διευκόλυνσης της διαδικασίας της οικονομικής ανάπτυξης.

Η άποψη αυτή βασίζεται στη θεωρία ότι οι δαπάνες της κοινωνικής ασφάλισης είναι μη παραγωγικές δαπάνες σε αντίθεση με τη θεωρία εκείνη που θεωρεί τις συγκεκριμένες δαπάνες αναπαραγωγικές και συστατικό στοιχείο της αναπτυξιακής διαδικασίας.

Θεωρούμε ότι η επισήμανση της διπλής αυτής άποψης στα πλαίσια των αμφισβητήσεων της κοινωνικής ασφάλισης είναι ιδιαίτερα σημαντική. Σήμερα προβάλλεται ιδιαίτερα έντονα το διαχειριστικό πρόβλημα της κοινωνικής ασφάλισης ως το κυρίαρχο

πρόβλημα που αντιμετωπίζει, και το οποίο θα πρέπει άμεσα να επιλυθεί. Όμως, οι πολιτικές που εξαγγέλλονται και εφαρμόζονται στο όνομα της αντιμετώπισης του ελλείμματος της κοινωνικής ασφάλισης, όχι μόνο αποφέρουν διαφορετικό αποτέλεσμα αλλά επιπλέον επιδεινώνουν τις προϋποθέσεις διερεύνησης του ελλείμματος και υποβαθμίζουν το επίπεδο των παρεχόμενων κοινωνικοασφαλιστικών παροχών. Έτσι, εκτός του ότι δεν αντιμετωπίζονται τα προβλήματα ρευστότητας της κοινωνικής ασφάλισης μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα εντείνονται οι προϋποθέσεις διερεύνησης και το κυριότερο, υποβαθμίζεται ο ίδιος ο θεσμός της κοινωνικής ασφάλισης με ότι αυτό συνεπάγεται για την κοινωνική συνοχή και την οικονομική ανάπτυξη.

Η φιλοσοφία των αμφισβητήσεων του θεσμού της κοινωνικής ασφάλισης έγκειται στις σχέσεις ανάμεσα στο κράτος και την αγορά καθώς και ανάμεσα στο κράτος και τους πολίτες του. Όταν καταβάλλεται προσπάθεια ν' αποδειχθεί ότι η ύπαρξη της κοινωνικής ασφάλισης αποτελεί εμπόδιο στην οικονομική ανάπτυξη, διαφαίνεται η θεωρητική αφετηρία, της νεοφιλελεύθερης αντίληψης περί οργάνωσης της κοινωνίας.

0 Θεσμός της κοινωνικής ασφάλισης αποτελεί μία από τις κυριότερες παραμέτρους έκφρασης του κράτους-πρόνοιας. Η κοινωνική ασφάλιση δεν είναι αποτέλεσμα της ανάπτυξης του κράτους-πρόνοιας, αλλά η φιλοσοφία της κοινωνικής ασφάλισης δημιούργησε τις προϋποθέσεις για τη συγκρότηση του κράτους-πρόνοιας και την παραπέρα επέκταση του συστήματος της κοινωνικής ασφάλειας.

Ένα άλλο σημαντικό στοιχείο της σύστασης του κράτους-πρόνοιας, αλλά και της κοινωνικής ασφάλισης είναι η εξάπλωση της μισθωτής εργασίας. Η επέκταση της κοινωνικής ασφάλισης στηρίζεται στην επέκταση της μισθωτής εργασίας. Αλλά και η ίδια η επέκταση της μισθωτής εργασίας στηρίζεται στην κοινωνική ασφάλιση. Η αναπαραγωγή της εργατικής δύναμης και του ίδιου του ατόμου δε γίνεται πλέον αποκλειστικά από την οικιακή εργασία στα πλαίσια της οικογένειας, αλλά ένα μέρος της πλέον, συντελείται από το κράτος. Ειδικότερα αναφερόμαστε στην οικιακή και κρατική διαχείριση της αναπαραγωγής της εργατικής δύναμης. To στοιχείο αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό. Η κοινωνική ασφάλιση εμπεριέχει ένα μέρος της κρατικής διαχείρισης της αναπαραγωγής της εργατικής δύναμης και ως τέτοια θα πρέπει να αναλυθεί. Στο σύνολο της κρατικής διαχείρισης της αναπαραγωγής της εργατικής δύναμης περιλαμβάνεται η υγεία, το σύνολο των προνοιακών παροχών, η παιδεία και σειρά άλλων πολιτικών που το κράτος ασκεί για το σύνολο των μελών της κοινωνίας. Συνεπώς η αναζήτηση των αιτίων της κοινωνικό-ασφαλιστικής κρίσης θα πρέπει να τοποθετηθεί στο επίπεδο της αναπαραγωγικής διαδικασίας και της συσσώρευσης του κεφαλαίου. Η ιδιωτική κερδοσκοπική ασφάλιση ανατρέπει τόσο τον προνοιακό χαρακτήρα και την αλληλεγγύη ανάμεσα στα άτομα της κοινωνίας, αλλά και τον ίδιο τον κρατικό χαρακτήρα διαχείρισης της αναπαραγωγής της εργατικής δύναμης. To ερώτημα κρατική διαχείριση της αναπαραγωγής της εργατικής δύναμης ή δυναμική αναπαραγωγή της εργατικής δύναμης μέσα από την αγορά δεν είναι ούτε τυπικό, ούτε άνευ ουσίας. ερώτημα.

H ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΑΣΦΑΛΙΣΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

H ανάλυση της σχέσης των δύο αυτών εννοιών θα πρέπει να είναι ουσιαστική και να μην έχει μόνο χαρακτήρα διαχειριστικό-οικονομικό.

Βεβαία για τη νεοφιλελεύθερη οικονομική θεωρία η δημιουργία και η επέκταση της κοινωνικής ασφάλισης θεωρείται αποτέλεσμα της ύπαρξης του κράτους-πρόνοιας. Αμφισβητεί την κοινωνική ασφάλιση επειδή το θεωρητικό της υπόβαθρο στηρίζεται στην άρνηση της επέμβασης του κράτους στην οικονομία καθώς και στη γενικότερη απουσία του κράτους από αυτή, ώστε να μπορεί η αγορά να λειτουργεί αποτελεσματικά, αφού η λειτουργία της θα είναι απαλλαγμένη από τις κρατικές παρεμβατικές δυσκαμψίες και γραφειοκρατικές διαστροφές.

Σήμερα σε μία περίοδο που επιχειρείται, σε διεθνές επίπεδο, η κυριαρχία της νεοφιλελεύθερης αντίληψης και διαχείρισης καθώς και η αμφισβήτηση των κρατικών ή δημόσιων οικονομικών και κοινωνικών δραστηριοτήτων, η κοινωνική ασφάλιση δε θα μπορούσε να βρίσκεται εκτός του πεδίου της αμφισβήτησης.

Αυτό γιατί η ύπαρξη της κοινωνικής ασφάλισης αποτελεί σοβαρό περιοριστικό παράγοντα της ενίσχυσης και επέκτασης της ιδιωτικής κερδοσκοπικής ασφάλισης σε σχέση με τη δημόσια κοινωνικο-ασφαλιστική δραστηριότητα. 0 κύριος λόγος εστιάζεται στον κοινωνικό χαρακτήρα της κοινωνικής ασφάλισης και όχι μόνο στην οικονομική της αποτελεσματικότητα. Έτσι λοιπόν, αντί να καταβάλλεται προσπάθεια ποιοτικής βελτίωσης, οικονομικά αποτελεσματικότερης διαχείρισης διαμέσου της αναδιοργάνωσης και ανακατανομής των πόρων, προβάλλεται η ιδιωτική κερδοσκοπική ασφάλιση ως η διέξοδος στη συνεχιζόμενη επιδείνωση του επιπέδου των κοινωνικο-ασφαλιστικών παροχών. Επιπλέον τα τελευταία χρόνια η προοπτική αυτή επιχειρείται να ενισχυθεί και με το επιχείρημα ότι η ελλειμματικότητα των ταμείων κοινωνικής ασφάλισης αποτελεί αιτία πιθανής αδυναμίας τους να εκπληρώνουν τις μελλοντικές τους υποχρεώσεις. Έτσι, η ιδιωτική κερδοσκοπική ασφάλιση εμφανίζεται να είναι σε θέση να προσφέρει και καλύτερο επίπεδο παροχών αλλά και βεβαιότητα εκπλήρωσης των μελλοντικών της υποχρεώσεων.

Υπό το φως αυτών των προβληματισμών και εξελίξεων θα μελετηθεί και αναλυθεί η κατάσταση στην οποία έχει περιέλθει στη χώρα μας, ο βασικότερος φορέας κοινωνικής ασφάλισης των μισθωτών, το ΙΚΑ

http://www.inegsee.gr/


===============================================================================================================================================================

* Όλες οι εκδόσεις διατίθενται για το ευρύ κοινό δωρεάν, σε έντυπη μορφή από τη βιβλιοθήκη του οργανισμού.